مبادا چادری حقیقت یک زن شود

اشاره: این نوشته در شماره شانزدهم هفته نامه «قدرت» به نشر رسیده است.

نوشته از: زینب حیدری

«چادری، دریچه‏ی قدرت» 

این جمله روی پلاکارد آبی‏ای با خط سفید روشن به چشمم خورد. بلافاصله فهمیدم شعار یکی از کاندیدان زن است، اما عکسی روی پلاکارد نبود. فقط عکس چند چادری محو شده، که روی آن یک شعار انتخاباتی، یک گل آبی، یک عدد دو رقمی و نام زنی نقش بسته بود، به چشم می‏خورد. اولین کاندیدی بود که به جای عکس اش، از چادری به عنوان معرف هویت‏اش استفاده کرده بود و زن بودنش را که نقطه‏ی مشترکی با نیمی از نفوس این شهر است، به نمایش گذاشته بود و آن هم با تعبیری جالب: «چادری دریچه‏ی قدرت». بارها و بارها این جمله را تکرار کردم، اما نتوانستم قدرت را در دریچه‏های کوچک چادری جای دهم. من پیش از این در پنجره‏های کوچک چادری لاشه‏ی مرده‏ی زن را دیده بودم نه دریچه‏ای به سوی قدرت را. چادری در ذهن من زندانی بیش نبود؛ زندانی که زن را از خویش، از هستی، از بودنش محروم کرد و به لاشه و عروسکی تبدیل ساخت. فراتر از این چادری هیچ معنایی در ذهنم نداشت. اما این جمله «چادری دریچه‏ی قدرت» تعریف فراخ‏تری از چادری در ذهنم انداخت. به زنی که کنارم زیر چادری پنهان شده بود، نگاه کردم. خواستم از او بپرسم: «آیا تو قدرتی در میان سوراخ‏های چادری می‏بینی؟ اصلاً می‏توانی من را از پشت آن میله‏های چادری درست ببینی؟ آیا تو آزادی را از پشت چادری چشیده‏ای؟ آیا قدرت در پنجره‏های کوچک چادری جایی دارد؟ اصلاً می‏توانی نفس بکشی؟ اصلاً حرف‏های من را می‏شنوی؟ اصلاً خود را می‏شناسی؟ اصلاً می‏توانی حرف بزنی؟ ....» 

«خیریت است، خانم؟!» 

به خودم آمدم... به چشمانش، که پشت چادری پنهان شده بودند، خیره‏تر شدم، اما میله‏ها مانع دیدم شد. لبخند سردی زدم و گفتم: «شاید....»
سریع از موتر پیاده شدم . در راه با آن جمله و خِش‏خِش ریگ‏های زیر پایم کلنجار می‏رفتم. همه‏چیز در ذهنم پراکنده شده بود؛ پراکنده‏تر از همیشه. این جمله هم از همان جنس جمله‏ها بود که نتوانسم زود از آن چیزی در ذهنم بسازم و از آن سر دربیاورم. جز دنیایی از سوال‏های بی‏مفهوم و مفاهیم پراکنده و شک و تردید. بارها از خودم پرسیدم: امکان دارد که قدرت در پنجره‏های تنگ چادری، که نفس را در گلو بند می‏آورد و چشم‏ها را زندانی می‏کند جایی داشته باشد و معنا شود؟!؟ آن پنجره‏های کوچک، به جز این که مانع آمدن هوای تازه شود و آدم را کور سازد، کار دیگری ندارد. منظورش کدام چادری بود؟ آن چادری‏ای که امکان دیدن را از زن گرفته بود؟ یا آن که چهره‏ی زن را زندانی کرده بود؟ کدام چادری؟ کدام زندان؟ آیا زندانی چون چادری می‏تواند «دریچه‏ی قدرت» هم باشد؟؟؟! آیا قفس می‏تواند دریچه‏ای باشد برای پرواز و برای آزادی؟ چادری مگر همان زندانی نیست که نه تنها چهره‏ی زن، بلکه هویت و ماهیت او را، فکر و احساس او را و حتا بودن او را سالیان سال در خود زندانی کرده و پوسانده است و حق «بودن» را از او گرفته و مُهر مظلومیت و بدبختی و احتیاج را بر پیشانی‏اش زده است؟ مگر نیست همان گور وحشتناک که هویت و بودن زن را ازش گرفت؟ آیا می‏تواند دریچه‏ی قدرت باشد؟ 

داستان زنده به گور کردن دختران در زمان جاهلیت اعراب، پیش از هزار و چهار صد سال از امروز، به یادم آمد. با خود گفتم آیا وقتی هویت و «بودن» زن را ازش بگیریم، او را زنده به گور نکرده ایم؟ چه ارزشی دارد که آدم فقط زنده باشد ولی حق زندگی نداشته باشد؟ 

چیزی نمانده بود که به زمین بخورم. سنگ بزرگی پیش پایم بود. ذهنم همه به طرف سنگ رفت. خم شدم تا سنگ را با دستانم کنار بزنم. نمی‏دانم اگر همان تلنگر نمی‏بود و من سنگ را کنار نمی‏زدم چند نفر دیگر بعد از من به زمین می‏خوردند؟ سنگ را کنار زدم اما حس عجیبی داشتم. هر تلنگری، هر مانعی، هر تکانی، هر تجربه‏ای؛ چه شیرین و چه تلخ، بهانه‏ای است برای حرکت؛ همان طور که سنگ بهانه‏ای شد تا من خم شوم و آن را کنار بزنم و راه آیندگان و روندگان بعد از خود را هموار سازم. 

یاد نامه‏ی سیاه پوستی افتادم که به یکی از رییس جمهوران آمریکا نوشته بود. درست محتوایش را به یاد ندارم اما همین‏قدر یادم هست که از رییس جمهور تشکر کرده بود به خاطر این که سیاه پوستان را نادیده گرفته بود، به خاطر این که آن‏ها را توهین کرده بود و به خاطر این نادیده گرفتن و توهین کردن آن‏ها را تشنه‏ی قدرت کرده بود. بدون اینکه چیز دیگری در ذهنم بیاید، بلند گفتم: چادری!!!..... 

نمی‏دانم، اما لحظه‏ای احساس کردم شاید چادری تلنگری باشد. شاید همان بند آمدن نفس در زیر چادری زنی را وادار کند که تشنه‏ی نفس کشیدن، تشنه‏ی آزادی شود و داد‏خواه حق خود گردد و بخواهد آزاد نفس بکشد. شاید همین «دربند بودن» فرصتی برای آزادی خلق کند. شاید همین که زمین و زمان و طبیعت و انسانیت را از پشت پنجره‏های کوچک می‏بیند، زنی را تشنه سازد تا دنیا را بدون آن چادری ببیند و به خاطرش برخیزد و صدایش را بلند کند. شاید انسانی را که داد خواه آزادی است، همین چادری تکانی دهد تا حق خود را بخواهد و بگیرد... 

اما می‏ترسم که مبادا چادری حقیقت یک زن شود. لذت قدرت از پشت چادری همان‏گونه مرگ‏آور و رقت‏بار است که نفس کشیدن از زیر چادری. اما ... نمی دانم ... 

کاش چادری تلنگری باشد برای خواستن قدرت و یا هم دریچه‏ای برای به دست آوردن قدرت. اما می‏هراسم از اینکه چادری دریچه‏ای باشد که از آن فقط قدرت را تماشا کرد و حسرت داشتن آن را خورد و رنج برد، و یا حتا حسرت آن را نیز در پشت زندان چادری از یاد برد و به ناتوانی و ذلت خود عادت کرد و حتا حتا نتوان رنج محرومیت از قدرت را نیز احساس کرد.